Côn Đảo – Một Nơi Linh Thiêng Của Lịch Sử

Là một nhà báo, tôi đã có cơ hội đến thăm nhiều địa danh lịch sử, nhưng Côn Đảo luôn là một nơi đặc biệt. Không cần lời giới thiệu hay sắc màu tô điểm, Côn Đảo tự nó đã trở nên linh thiêng. Chỉ cần một bước chân đặt xuống, một làn gió biển mặn mòi thoảng qua, là đã thấy lòng trùng xuống, tim nhói lên một niềm kính phục và biết ơn vô hạn. Côn Đảo là nơi từng tấc đất, từng nắm cát, từng con sóng cũng mang trong mình một câu chuyện bi hùng về lòng yêu nước, sự hy sinh và niềm tin son sắt vào ngày mai hòa bình.

Ngày 26/7, tôi có cơ hội đặt chân lên đặc khu thiêng liêng này để tham dự Lễ tri ân các anh hùng, liệt sĩ tại Côn Đảo. Cùng hàng trăm đại biểu, người dân, cựu chiến binh và những người con xa xứ trở về, chúng tôi đã dâng nén hương thành kính tại Nghĩa trang Hàng Keo, Nghĩa trang Hàng Dương, những nơi được xem là “bàn thờ Tổ quốc” giữa biển khơi. Khó có thể diễn tả được cảm xúc của tôi lúc đứng lặng lẽ nghiêng mình trước những ngôi mộ – phần lớn là chưa biết tên – những người con ưu tú của đất mẹ đã ngã xuống trong bóng tối của ngục tù, trong nỗi đau không tên, để góp phần cho ánh sáng tự do được thắp lên cho hôm nay.

Những nén nhang, ngọn nến bập bùng trong gió như là hơi thở của quá khứ vọng về, nhắc nhở chúng ta rằng, để có được những ngày bình yên này, máu xương đã từng đổ xuống biết bao nhiêu. Khi ánh chiều buông xuống, tôi cảm nhận như đất trời lặng im để lắng nghe lời tri ân, để chứng kiến sự tiếp nối thiêng liêng giữa các thế hệ. Những giọt nước mắt âm thầm rơi xuống không chỉ là của nỗi đau, mà còn là của lòng biết ơn và niềm tự hào vô hạn. Bởi vì trong nơi tưởng như là chốn tận cùng ấy, lại chính là điểm khởi đầu của những điều cao cả nhất – tình yêu đất nước, lòng hy sinh vô điều kiện, và khát vọng độc lập, tự do.

Đêm xuống, tôi tham dự chương trình nghệ thuật “Côn Đảo – Bản hùng ca bất tử” – một khúc tráng ca không chỉ kể về quá khứ mà còn lay động trái tim từng người bằng sức mạnh của nghệ thuật, của âm nhạc, của những ký ức chưa bao giờ nguôi ngoai trong tâm thức dân tộc. Dưới vòm trời đầy sao, tiếng nhạc vang lên như tiếng vọng của những linh hồn anh hùng đang trở về.

Tôi đặc biệt xúc động với ca khúc “Viết tiếp câu chuyện hòa bình”, một bài hát không quá ồn ào, nhưng từng câu từng chữ lại đào sâu vào ký ức, gọi dậy bao hình ảnh hào hùng: “Cha ông ta ngày xưa ngã xuống, để cho đời ta ngày sau đổi lấy hòa bình. Giữa khói binh ai cũng nguyện lòng hy sinh… Để cho đất nước yên vui từ đó. Để cho đỏ thắm màu cờ tự do. Để những tiếng cười vang khắp nơi từ ngày chiến thắng”.

Côn Đảo không chỉ là một địa danh. Côn Đảo là ký ức, là biểu tượng, là chứng nhân. Côn Đảo là nơi lưu giữ những nỗi đau tận cùng nhưng cũng là nơi phát ra ánh sáng rực rỡ nhất của tinh thần bất khuất, nơi “tử vì sinh, mất vì còn, chịu đựng để chiến thắng”.

Tôi xúc động khi nghĩ về những người tù không án – những người dám đứng lên vì lý tưởng cao cả dù biết rằng con đường phía trước là bóng tối nhà tù, là roi vọt, là đòn tra tấn, và có thể là cái chết không tên, không tuổi. Tôi nghĩ về những nữ chiến sĩ kiên cường nơi “chuồng cọp” Côn Đảo, nơi họ vẫn giữ trọn khí tiết, vẫn hát giữa đau thương, vẫn tin vào ngày mai.

Và tôi cũng nghĩ đến những người trẻ hôm nay – thế hệ sinh ra trong hòa bình, lớn lên trong nhịp sống sôi động và tự do. Liệu chúng ta đã hiểu hết giá trị của hòa bình, của độc lập? Liệu chúng ta có đang viết tiếp câu chuyện của cha ông bằng hành động thiết thực, bằng ý chí vươn lên, bằng khát vọng xây dựng đất nước hùng cường?

Đi giữa đêm Côn Đảo, tôi thấy những ngọn nến nhỏ được đặt trước mỗi phần mộ. Ánh nến lung linh soi rọi khuôn mặt trầm ngâm của những người đến viếng. Mỗi ngọn nến như là một lời hứa âm thầm – rằng chúng tôi sẽ không quên, sẽ sống xứng đáng, sẽ tiếp tục hành trình mà các anh, các chị đã khởi đầu bằng máu và nước mắt.

Tôi xúc động đặc biệt khi được trò chuyện với một nữ cựu tù chính trị năm xưa, nay đã ngoài 80 tuổi nhưng vẫn giữ nét cương nghị của một thời không khuất phục. Cô kể lại những ngày tháng bị biệt giam trong phòng tối, chỉ có tiếng rít của roi điện và tiếng gió biển rít qua song sắt làm bạn. Cô kể, bằng giọng đều đều, không một lời oán trách, rằng những người con gái tuổi đôi mươi năm ấy đã cắn răng chịu đựng mọi cực hình chỉ để giữ lại một điều: lòng tin. “Chúng tôi không sợ chết, chỉ sợ Tổ quốc không độc lập” cô nói, mắt nhìn xa xăm về phía Nghĩa trang Hàng Dương.

Tôi tin rằng, chính từ những nơi như Côn Đảo – nơi thử thách con người đến tận cùng – đã sinh ra những giá trị vĩnh cửu. Ở đây, tôi không chỉ thấy cái chết, mà thấy sự sống vĩnh hằng của lòng yêu nước. Tôi không chỉ thấy ngục tù, mà thấy niềm tin mãnh liệt vào một ngày mai.

Tháng 7 về, không chỉ là thời điểm để tri ân, mà còn là dịp để nhớ lại những đóng góp, hy sinh của các thế hệ cha anh vì nền độc lập và hòa bình của đất nước. Đó là lý do tại sao mỗi năm vào tháng này, hàng loạt chương trình nghệ thuật được tổ chức để thể hiện lòng biết ơn đối với những người đã cống hiến và hy sinh cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, bảo vệ Tổ quốc.

Những chương trình nghệ thuật tri ân đã trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa Việt Nam, thể hiện rõ đạo lý ‘Uống nước nhớ nguồn’, ‘Đền ơn đáp nghĩa’ đối với các anh hùng liệt sĩ, thương binh, bệnh binh. Qua những chương trình này, các nghệ sĩ và công chúng cùng nhau nhắc nhớ về những giai đoạn lịch sử hào hùng của dân tộc, giáo dục truyền thống yêu nước và tinh thần kiên trung.

Trong những năm trước, đã có nhiều chương trình nghệ thuật đáng nhớ như ‘Khúc tráng ca hòa bình’, ‘Khát vọng hòa bình’, ‘Giữ trọn lời thề’, ‘Hoa tháng Bảy’, ‘Tiếng gọi non sông’, ‘Vết chân tròn trên cát’, ‘Bản hùng ca bất diệt’… Năm nay, loạt chương trình nghệ thuật tiếp tục được tổ chức trên khắp cả nước. Đáng chú ý có chương trình ‘Tổ quốc ghi công – Viết tiếp câu chuyện hòa bình’ diễn ra tại Nghĩa trang Liệt sĩ quốc gia Đường 9, tỉnh Quảng Trị; ‘Giữ trọn lời thề – Bản hùng ca từ nguồn cội’ tại Khu di tích lịch sử Nha Công an Trung ương, xã Minh Thanh, Tuyên Quang; ‘Bản hùng ca bất diệt’ tại phường Tam Kỳ, Đà Nẵng; ‘Lũy đá bất tử’ tại Nhà hát Lớn Hà Nội; cùng các chương trình ‘Còn mãi với thời gian’ tại Bảo tàng Hồ Chí Minh và ‘Côn Đảo – Bản hùng ca bất tử’ tại Sân vận động 30/4, đường Nguyễn Huệ, Đặc khu Côn Đảo, TP Hồ Chí Minh.

Bên cạnh đó, nhiều vở kịch và chương trình biểu diễn đặc sắc cũng được đưa lên sân khấu như ‘Tôi và chúng ta’ tại rạp Công Nhân, Hà Nội; ‘Còn mãi với thời gian’ tại Rạp Chuông Vàng, Hà Nội; ‘Đi cùng năm tháng – Ký ức Trường Sơn’ tại Rạp xiếc Trung ương, Hà Nội; và các vở kịch ‘Lời thề thứ 9’ tại Nhà hát Tuổi trẻ và ‘Đêm trắng’ tại Nhà hát Kịch Việt Nam. Đặc biệt, nghệ sĩ trẻ Khánh Ly cũng ra mắt MV ‘Còn mãi với non sông’, tri ân những người lính đã ngã xuống ở Thành cổ Quảng Trị.

Thông qua các chương trình nghệ thuật này, mỗi người có cơ hội được cảm nhận, suy ngẫm về những hy sinh và đóng góp của cha anh, cùng nhau tự nhắc mình phải sống sao cho xứng đáng với sự hy sinh đó. Khi thưởng thức các chương trình nghệ thuật này, khán giả không chỉ được nghe, xem, mà còn được cảm về nốt trầm trong bài ca chiến thắng được thể hiện bằng nhiều phương thức và góc nhìn đa chiều và sâu sắc.

Tiếng nói tri ân của nghệ thuật không chỉ là sự cổ vũ, động viên, kết nối, mà còn là những thấu hiểu, chia sẻ, mở đường cho tiếng lòng trung nghĩa với Tổ quốc, với nhân dân được cất lên đầy mãnh liệt, tự hào. Từ đó, mỗi người có thể cùng nhau vẽ lên một tương lai tươi đẹp, giữ vững niềm tin vào ngày mai.

Quốc hội Việt Nam

Đời và Văn