Cảnh báo về thủ đoạn lừa đảo qua điện thoại và trực tuyến

Chiều ngày 17/7, một trường hợp lừa đảo qua điện thoại đã được báo cáo. Chị N., 38 tuổi, ở Hà Nội, đã nhận được điện thoại từ một người tự xưng là nhân viên giao hàng. Người này thông báo rằng chị có một đơn hàng và yêu cầu chuyển khoản 10.000 đồng. Sau đó, đối tượng đã hướng dẫn chị hủy đăng ký hội viên giao hàng và chuyển khoản nhầm. Khi chị thao tác theo hướng dẫn, tài khoản của chị đã bị trừ 1,5 tỷ đồng.

Thủ đoạn trên là một hồi chuông cảnh báo về một loại tội phạm mạng đang tiến hóa rất nhanh, hoạt động có tổ chức, và len lỏi vào từng giao dịch thương mại điện tử. Thượng tá Đào Trung Hiếu, Tiến sĩ Tội phạm học, cho rằng điểm nguy hiểm nhất của chiêu lừa ‘shipper giả’ nằm ở chỗ các đối tượng không hành động theo những kịch bản cũ kỹ, sơ sài như trước đây, mà liên tục biến đổi cách tiếp cận, đánh thẳng vào tâm lý tin tưởng của người dùng.

Các đối tượng xấu luôn tìm cách bắt kịp hành vi mua sắm trực tuyến của người dân để giăng bẫy, từ giả danh nhân viên giao hàng đến giả mạo tổng đài chăm sóc khách hàng, gửi đường link tra cứu đơn hàng hay thậm chí giả dạng sàn thương mại điện tử. Điều khiến người bị hại dễ mắc lừa chính là việc dữ liệu đơn hàng, từ tên, địa chỉ, số điện thoại, đến giá trị món hàng, hoàn toàn trùng khớp với đơn thật mà họ đang chờ nhận.

Thượng tá Đào Trung Hiếu nhận định, nhiều người chủ quan nghĩ rằng vài chục nghìn đồng không đáng kể, nhưng thực chất, đó là cái bẫy mở cửa cho tội phạm công nghệ cao. Đường link hoặc mã QR mà đối tượng gửi tới thường chứa mã độc, cài vào điện thoại để chiếm quyền điều khiển ứng dụng ngân hàng. Hoặc nguy hiểm hơn, các trang web giả mạo yêu cầu nhập OTP, thực chất là hành vi ủy quyền vô tình cho kẻ gian rút toàn bộ tiền trong tài khoản.

Vấn nạn rò rỉ dữ liệu cá nhân là một vấn đề nghiêm trọng. Thông tin cá nhân của người dùng không còn an toàn như nhiều người tưởng. Dữ liệu bị rò rỉ từ 3 nguồn chính: Nội bộ các sàn thương mại điện tử hoặc đơn vị vận chuyển; các website và ứng dụng kém bảo mật nơi người dùng vô tình để lại thông tin; thị trường mua bán ‘data rác’ diễn ra công khai trên mạng xã hội.

Với vài trăm nghìn đồng, các nhóm lừa đảo có thể sở hữu hàng nghìn bộ dữ liệu chi tiết, từ đó dựng lên câu chuyện lừa đảo khớp tới 90-100% sự thật, khiến người nhận tin tưởng gần như tuyệt đối. Khi niềm tin bị khai thác làm công cụ gây án, mọi cảnh báo chung chung trở nên vô nghĩa nếu không có kỹ năng phòng vệ cụ thể.

Trước thực trạng này, Thượng tá Hiếu khuyến cáo người dùng cần cảnh giác và tự bảo vệ mình. Người dùng cần nhớ nguyên tắc cơ bản: Không chuyển tiền trước cho shipper lạ, không bấm vào đường link hoặc quét QR từ tin nhắn không rõ nguồn gốc, không cung cấp mã OTP hay mật khẩu ngân hàng cho bất kỳ ai. Hãy kiểm tra đơn hàng trực tiếp trên ứng dụng chính thức, ưu tiên thanh toán khi nhận hàng và bật bảo mật đa lớp cho tài khoản ngân hàng.

Tuy nhiên, Tiến sĩ Tội phạm học cũng chia sẻ về một vấn đề đáng lo hơn, là nhóm bị tội phạm nhắm đến nhiều nhất chính là học sinh, sinh viên và người trẻ tuổi, vốn thành thạo công nghệ nhưng thiếu kỹ năng kiểm chứng thông tin. Việc giáo dục kỹ năng tự vệ số cần được triển khai khẩn cấp, bài bản, như một môn học bắt buộc trong trường học và cộng đồng, để thế hệ trẻ có thể tự bảo vệ mình trước những kịch bản lừa đảo tinh vi ngày càng xuất hiện dày đặc.

Để nâng cao hiệu quả trong việc phòng chống lừa đảo trên mạng, bên cạnh việc tăng cường các biện pháp nghiệp vụ, Bộ Công an đã chú trọng vào việc tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân. Thông qua các kênh thông tin chính thống, Bộ Công an đã gửi tin nhắn định kỳ hàng tuần đến người dân, nhằm cảnh báo về các thủ đoạn lừa đảo mới xuất hiện trên không gian mạng.

Cục An toàn Thông tin, một đơn vị thuộc Bộ Công an, cũng đã thiết lập một trang web chuyên dụng. Trang web này không chỉ cung cấp thông tin cập nhật về các vụ lừa đảo mà còn hướng dẫn người dân cách nhận diện tin giả, tin sai sự thật. Qua đó, người dân được khuyến khích chuyển tiếp các thông tin nghi ngờ đến cơ quan chức năng để được xử lý kịp thời.

Ông Lê Quang Tự Do, đại diện lãnh đạo Bộ Công an, đã nhấn mạnh tầm quan trọng của sự hợp tác chặt chẽ giữa cơ quan báo chí và Bộ Công an trong công tác tuyên truyền. Trong bối cảnh công nghệ số đang phát triển không ngừng, nỗ lực của Bộ Công an là rất đáng kể. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả cao hơn, cần có sự vào cuộc đồng bộ của các cơ quan báo chí. Sự phối hợp này sẽ giúp người dân nâng cao sức đề kháng trước các hành vi lừa đảo trên không gian mạng, đồng thời hỗ trợ tích cực cho công tác phòng chống lừa đảo của Bộ Công an.

Trước những thách thức mới trong lĩnh vực an toàn thông tin và sự xuất hiện liên tục của các thủ đoạn lừa đảo mới, việc Bộ Công an và các cơ quan báo chí phối hợp chặt chẽ hơn bao giờ hết là rất cần thiết. Qua đó, không chỉ nâng cao nhận thức của người dân mà còn góp phần xây dựng một môi trường mạng an toàn và đáng tin cậy cho tất cả mọi người.