Trong một buổi chiều, khi đặt chân đến ngôi nhà làng của người Ve, xã Đắc Pring, thành phố Đà Nẵng, chúng tôi đã có cơ hội ngước nhìn lên vách mái nhà làng. Tại đó, bên cạnh những đầu trâu mà dân làng đã trải qua bao mùa hiến trâu ăn mừng lúa mới, là những cây sáo làm từ tre nứa, được đặt cẩn thận và trang nghiêm. Không chỉ đơn thuần là nhạc cụ, chúng còn đại diện cho ký ức của làng, cho sự hiện diện của bao lớp người Ve giữa núi rừng Trường Sơn.

Bản làng người Ve, một nhóm địa phương của dân tộc Gié Triêng, ở xã Đắc Pring hiện lên với vẻ mộc mạc, tương xứng với tính cách của những con người sống bền bỉ giữa đại ngàn. Tại đây, bên tiếng suối róc rách, giữa thung lũng thấp thoáng khói bếp chiều, những âm thanh xưa cũ vẫn đang được lưu giữ bằng nhạc cụ đơn sơ – những cây sáo bằng nứa.

Không phải là nhạc cụ biểu diễn chuyên nghiệp, cũng không dành riêng cho sân khấu, nhưng trong mỗi sự kiện của cuộc đời của họ, âm thanh tiếng sáo thân thương này luôn hiện diện. Chúng tôi đã tìm hiểu về những cây sáo này và được ông Zơ Râm Ngăm, 65 tuổi, chia sẻ về một sự tích được người Ve truyền đời.

Câu chuyện bắt đầu từ một làng Bút Zriêng Dac Bloong, nơi có một gia đình Ve nghèo khổ. Vì nghèo, họ thường bị nhà giàu trong làng hắt hủi, xua đuổi. Sau khi người cha qua đời, hai đứa con trai chỉ biết lặng lẽ cắt một ống nứa nhỏ, đưa lên miệng thổi, mỗi lần nhớ cha. Đó chính là cây sáo Pà bam – tiếng khóc ngắn, nghẹn lại trong lòng.

Ít lâu sau, người mẹ cũng ra đi. Lần này, hai anh em thực sự côi cút. Họ không được khóc, và một lần nữa, họ chọn một ống nứa khác, dài hơn, để tạo ra thứ âm thanh dài, nghẹn ngào, vọng mãi trong rừng sâu. Đó là Đinh buôn – tiếng khóc dài, tiễn mẹ về suối.

Những cây sáo này không chỉ là nhạc cụ, mà còn là phương tiện để người Ve thổ lộ, tưởng niệm, và tâm sự những điều mà họ không thể nói bằng lời. Người Ve đã lưu giữ lại những ký ức, cảm xúc bằng cách tạo ra nhạc cụ – không để biểu diễn, mà để kết nối với quá khứ, với cộng đồng.

Ngày nay, người Ve xã Đắc Pring không chỉ cần cù trong lao động mà còn rất tự hào trong việc giữ gìn văn hóa. Trong các lễ hội, trong các sinh hoạt văn nghệ, tiếng sáo Pà bam, Đinh buôn, Tuốt léc vẫn vang lên giữa đại ngàn như một gạch nối giữa quá khứ và hiện tại. Những cây sáo ấy không chỉ là món ăn tinh thần, mà còn là biểu tượng văn hóa – lặng lẽ nhưng bền bỉ của cả một cộng đồng.

Khi rời khỏi Đắc Pring, chúng tôi vẫn có thể nghe thấy tiếng sáo Pà bam, sáo Tuốt léc của ông Zơ Râm Ngăm, sáo Đinh buôn của ông Hiên Dân thổi tặng. Những tiếng sáo vừa nghe còn ngân nga đâu đây. Âm thanh ấy, những tiếng lòng, tình yêu, hạnh phúc hay đau khổ qua tiếng sáo thân thương vẫn vang lên cùng gió, cùng rừng, cùng thời gian.

Thành phố Hải Phòng hiện đang tổ chức một triển lãm ảnh và tư liệu có chủ đề “Uống nước nhớ nguồn” tại Trung tâm Văn hóa, Điện ảnh và Triển lãm Hải Phòng. Mặc dù không gian triển lãm không lớn, nhưng nó chứa đựng một chiều sâu lịch sử và những cảm xúc sâu sắc, đánh dấu những hy sinh lớn lao và tinh thần tri ân của dân tộc Việt Nam.

Triển lãm này mang đến cơ hội cho người dân thành phố và du khách có thể tưởng nhớ và tri ân các anh hùng liệt sĩ, thương binh và bệnh binh – những người đã dành cả cuộc đời mình cho độc lập và tự do của dân tộc. Thông qua hơn 150 tác phẩm ảnh và tư liệu quý, triển lãm tái hiện hành trình tri ân của lãnh đạo Đảng, Nhà nước với người có công, cũng như một phần lịch sử kháng chiến hào hùng và đầy cảm xúc của Việt Nam.

Một trong những điểm nhấn của triển lãm là những bức ảnh về lễ tưởng niệm tại vùng biển Cô Lin, Len Đao, Gạc Ma, và hình ảnh những người lính già ôm nhau trong lần hội ngộ đầy nước mắt. Những hình ảnh này không chỉ thể hiện sự tôn vinh và tri ân đối với những người đã hy sinh vì Tổ quốc, mà còn thể hiện sự kết nối giữa thế hệ hôm nay và quá khứ lịch sử.

Bên cạnh đó, triển lãm cũng phản ánh các hoạt động tri ân thiết thực của thành phố Hải Phòng trong nhiều năm qua, như xây dựng, sửa chữa hàng trăm ngôi nhà tình nghĩa, tặng quà lễ Tết và đầu tư nâng cấp nghĩa trang liệt sĩ. Những hoạt động này thể hiện sự quan tâm và chăm sóc của thành phố đối với những người có công và gia đình họ.

Câu chuyện về những thương binh “tàn nhưng không phế” cũng là một phần xúc động của triển lãm, minh chứng cho tinh thần Việt Nam bất khuất. Những câu chuyện này không chỉ thể hiện sự kiên cường và nghị lực của những người lính, mà còn thể hiện sự trân trọng và tôn vinh của xã hội đối với những người đã cống hiến cho Tổ quốc.

“Triển lãm hôm nay không chỉ là dịp tưởng niệm những người đã hy sinh vì Tổ quốc, mà còn là một lời nhắc nhở mạnh mẽ về trách nhiệm gìn giữ và phát huy thành quả cách mạng”, ông Vũ Khắc Lịch, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hải Phòng, chia sẻ. Ông cũng nhấn mạnh rằng triển lãm này là một hoạt động ý nghĩa, giúp người dân, đặc biệt là thế hệ trẻ, nhớ về truyền thống lịch sử và tinh thần “Uống nước nhớ nguồn” của dân tộc.

Tổng thể, triển lãm “Uống nước nhớ nguồn” không chỉ là một hoạt động tưởng nhớ quá khứ, mà còn là một lời nhắc nhở cho thế hệ hôm nay và mai sau về tinh thần “Uống nước nhớ nguồn” – một truyền thống quý báu của dân tộc Việt Nam. Qua triển lãm này, người dân và du khách có thể hiểu rõ hơn về lịch sử và giá trị của tinh thần tri ân, từ đó tiếp tục phát huy và gìn giữ truyền thống tốt đẹp này.