>> Vấn đề hóc búa của ông Joe Biden trong quan hệ với Trung Quốc

Khinh khí cầu của Trung Quốc bay trên vùng biển Mỹ. Ảnh: Reuters

Máy bay chiến đấu của quân đội Mỹ đã bắn hạ một khinh khí cầu bị nghi là thiết bị gián điệp của Trung Quốc ở ngoài khơi bờ biển Nam Carolina hôm 4/2. Trung Quốc nhanh chóng lên tiếng phản đối mạnh mẽ việc Mỹ bắn hạ khinh khí cầu của nước này, cho rằng Washington đã phản ứng thái quá và vi phạm nghiêm trọng thông lệ quốc tế.

Giới quan sát nhận định, vụ lùm xùm khí cầu gián điệp trong những ngày qua không chỉ làm gián đoạn kế hoạch thăm Bắc Kinh của Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken mà còn đe dọa làm đảo lộn những nỗ lực của cả hai nước nhằm ổn định mối quan hệ ngày càng rạn nứt.

Theo ông Lyle Morris, cựu Giám đốc về Trung Quốc tại Bộ Quốc phòng Mỹ, cho hay: “Đây là một sốc khá lớn đối với lòng tin của công chúng trong quan hệ Mỹ – Trung. Hoạt động gián điệp của Trung Quốc chưa bao giờ là trọng tâm trong nhận thức của công chúng Mỹ”.

Trong khi đó, Tướng quân đội đã nghỉ hưu John Ferrari, một thành viên tại Viện Doanh nghiệp Hoa Kỳ nhận định, có rất nnhiều lý do để chính quyền Tổng thống Biden lo ngại về khinh khí cầu. Chuyên gia này chỉ ra, ngay cả khi khinh khí cầu không được trang bị vũ khí, nó vẫn gây rủi ro cho Hoa Kỳ.

“Bản thân chuyến bay có thể được sử dụng để kiểm tra khả năng của Mỹ trong việc phát hiện các mối đe dọa sắp tới và tìm ra lỗ hổng trong hệ thống cảnh báo phòng không của nước này. Nó cũng có thể cho phép Trung Quốc cảm nhận được sự phát xạ điện từ mà các vệ tinh ở độ cao lớn hơn không thể phát hiện được, chẳng hạn như tần số vô tuyến năng lượng thấp có thể giúp họ hiểu cách các hệ thống vũ khí khác nhau của Mỹ kết nối với nhau”.

Tuy nhiên, trên thực tế, các quan chức Hoa Kỳ cho biết những khinh khí cầu tương tự của Trung Quốc đã đi qua lãnh thổ của Mỹ trong thời gian ngắn ít nhất ba lần dưới thời chính quyền Trump và một lần dưới thời chính quyền Biden. Nhưng không có sự cố nào kéo dài trong khoảng thời gian này.

>> Mỹ đã “thất thế” kiềm chế Trung Quốc?

Tiêm kích bay cạnh khí cầu Trung Quốc ngoài khơi bờ biển Surfside Beach, Nam Carolina ngày 4/2. Ảnh: Reuters

Do đó, cả hai bên đều có những phản ứng thận trọng trước vụ việc. Trong một tuyên bố hôm 3/2, Bộ Ngoại giao Trung Quốc lấy làm tiếc trước việc khinh khí cầu Trung Quốc bay trên không phận Mỹ. Bắc Kinh coi đây là sự cố bất khả kháng, khẳng định đây là khinh khí cầu dân sự và mang mục đích nghiên cứu.

Nhà Trắng cũng có cách tiếp cận thận trọng. Thư ký báo chí Karine Jean-Pierre cho biết khinh khí cầu không gây ra mối đe dọa quân sự. Một phát ngôn viên của Lầu Năm Góc cũng cho biết quân đội Mỹ sẽ không cung cấp thông tin cập nhật thường xuyên về vị trí của thiết bị này.

Nhưng vụ việc này có thể làm dấy lên những phản ứng căng thẳng từ phía những người có quan điểm diều hâu với Trung Quốc trong nội bộ chính quyền Mỹ. Một số Nghị sĩ thuộc Đảng Cộng hòa đang kêu gọi đối đầu với Bắc Kinh về sự cố khinh khí cầu và cho rằng ông Biden đang mềm mỏng với Trung Quốc.

Ông Michael McCaul, Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Hạ viện thuộc đảng Cộng hòa, đã yêu cầu được biết lý do tại sao chính quyền không bắn hạ quả bóng bay, cáo buộc Tổng thống Mỹ cho phép nó gây ra “mối đe dọa an ninh quốc gia trực tiếp và liên tục đối với Mỹ”.

“Quốc hội Mỹ gần như chắc chắn sẽ tổ chức các phiên điều trần về phản ứng của chính quyền và đặt ra những câu hỏi quan trọng về tính hiệu quả của chính sách Trung Quốc dưới thời ông Biden”, ông Craig Singleton, thành viên cấp cao về Trung Quốc tại tổ chức Foundation for Defense of Democracies, nhận định.

Tuy nhiên, vẫn chưa rõ liệu Washington và Bắc Kinh có những toan tính gì xung quanh vấn đề này. Nhà quan sát hàng đầu về Trung Quốc Steve Tsang tại SOAS ở London đánh giá, triển vọng hạ nhiệt căng thẳng Mỹ- Trung sẽ phụ thuộc “vào cách các phương tiện truyền thông đưa tin về câu chuyện khinh khí cầu diễn ra như thế nào”. Về phần mình, Bắc Kinh có thể cố gắng xoa dịu căng thẳng nếu điều này khuyến khích Mỹ nới lỏng một số các biện pháp hạn chế đối với xuất khẩu chất bán dẫn và công nghệ, vốn đang gây tổn hại cho nền kinh tế Trung Quốc.

[wpcc-script language=”javascript” src=”https://diendandoanhnghiep.vn/js/raty/jquery.raty.js”]

[wpcc-script]

Khinh khí cầu Trung Quốc trên bầu trời nước Mỹ (Ảnh: AP)

>> Mỹ – Trung đã “Chiến tranh lạnh” hay chưa?

Một vài sự kiện tiêu biểu cho thấy các siêu cường đang bước vào thời kỳ chiến tranh lạnh mới, được định danh bằng thuật ngữ “2.0”.

Mỹ phát hiện và bắn hạ khinh khí cầu Trung Quốc trên bầu trời bang Montana – hành động mà Washington cho rằng Trung Quốc trắng trợn thực hiện thu thập thông tin, theo dõi căn cứ hạt nhân của Mỹ.

Trong lịch sử, hoạt động theo dõi lẫn nhau luôn tạo ra tâm lý nghi kỵ khó xoa dịu. Tháng 5/1960, máy bay do thám U-2 của Mỹ bị không quân Liên Xô bắn rơi kéo theo khoảng thời gian mấy thập kỷ chiến tranh lạnh giữa hai cường quốc hàng đầu khi đó.

Năm 1962, Mỹ phát hiện căn cứ tên lửa hạt nhân ở Cuba nhắm đến tất cả các thành phố trọng điểm trên toàn nước Mỹ. Thảm họa sau đó được tháo ngòi nhưng Cuba bị Mỹ “đóng băng” quan hệ và phong tỏa kinh tế, chính trị cho đến tận hôm nay.

Vụ khinh khí cầu đã ngăn chặn chuyến công du của Ngoại trưởng Mỹ, Antony Blinken tới Trung Quốc. Sự cố này cũng đã phá hủy bước tiến ngoại giao trong cuộc gặp song phương hiếm hoi giữa Chủ tịch Tập Cận Bình và Tổng thống Joe Biden bên lề hội nghị Thượng đỉnh G20 cuối năm ngoái.

>> Căng thẳng Mỹ- Trung lại “nổi sóng”

Chắc chắn quan hệ Trung – Mỹ tiếp tục rơi vào khoảng lặng cho đến khi các quan chức ngoại giao đôi bên tìm thấy kết quả đủ làm hài lòng. Nhưng điều này tiềm ẩn bất trắc không lường trước được khi mà sự thật cuối cùng về khinh khí cầu đang được FBI, Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ “soi” từ chứng cứ đã thu thập.

Quan hệ Mỹ – Trung Quốc tiếp tục xấu đi (Ảnh: WSJ)

Nếu quan sát dưới góc độ ngoại giao, chiến tranh lạnh 2.0 đã được kích hoạt. Bằng chứng đầu tiên là các hoạt động song phương các cấp, chính thức lẫn không chính thức giữa Bắc Kinh và Washington đã khép lại từ sau Hội nghị Alaska tháng 3/2021. Tình hình này tương tự như những gì Mỹ và Liên Xô trải qua trong giai đoạn 1945 – 1991.

Thái độ bài trừ lẫn nhau trong chuỗi cung ứng kinh tế toàn cầu phản ánh chính xác tình trạng quan hệ quốc tế. Ví như việc Mỹ không cho Trung Quốc tiếp cận công nghệ tinh vi; Trung Quốc ban hành đạo luật cấm xuất khẩu công nghệ. Hàng loạt hoạt động thương mại cốt lõi bị đặt rào cản.

Chúng ta không còn được chứng kiến các hoạt động toàn cầu hóa sôi động như thế kỷ trước. Những diễn đàn đa phương quan trọng bị biến thành sân khấu chỉ trích, cáo buộc nhau; hoặc không có sự tham gia đầy đủ của các nhân vật chính trị hàng đầu.

Chính vì vậy, đối với những vấn đề hệ trọng như chống biến đổi khí hậu, xử lý khủng hoảng năng lượng, lương thực, dịch bệnh COVID-19, chiến sự Nga – Ukraine… nổi lên rất nhiều trường phái, quan điểm mâu thuẫn kịch liệt.

Thêm vào đó, các nước nhỏ bắt đầu thận trọng hơn trong hoạt động bang giao quốc tế, đa số thu mình vì sợ chọn nhầm phe. Bắt đầu hình thành hai dòng chảy kinh tế, ngoại giao, hợp tác đầu tư,…do Trung Quốc và Mỹ dẫn đầu.

Và, biểu hiện đậm đặc nhất của chiến tranh lạnh là cuộc chiến tranh “nóng” đang xảy ra ở Đông Âu – nơi tất thảy mâu thuẫn được giải quyết bằng súng đạn, chết chóc và hủy diệt. Sau các cuộc chiến tranh lớn là thời kỳ tái thiết trật tự, tiếp tục cạnh tranh khốc liệt.

Càng ngày càng thấy rõ bóng dáng các cường quốc thấp thoáng ẩn hiện sau “bức màn lửa” được dựng lên ở Ukraine. Chiến tranh không phải là mục đích cuối cùng mà lợi ích mới là vĩnh viễn. Dấu hiệu chiến tranh lạnh còn biểu hiện dưới nhiều hình thức khác, trên phạm vi rộng hơn.

[wpcc-script language=”javascript” src=”https://diendandoanhnghiep.vn/js/raty/jquery.raty.js”]

[wpcc-script]

Vụ khinh khí cầu làm gia tăng căng thẳng Mỹ- Trung Quốc

>> Trung Quốc bị dồn vào thế khó sau vụ khinh khí cầu

Khinh khí cầu Trung Quốc không phải là một vấn đề mới. Khoảng 2 năm trước, các cư dân Đài Loan đã phát hiện và chụp ảnh được những quả khí cầu màu trắng bí ẩn trên bầu trời, nhưng ít ai quan tâm đến chúng.

Mọi chuyện chỉ rõ ràng hơn sau vụ Mỹ bắn rơi khinh khí cầu của Trung Quốc diễn ra mới đây. Giới chuyên gia cho rằng các khinh khí cầu do thám có thể là một nhánh mới thuộc Lực lượng hỗ trợ chiến lược Trung Quốc, chuyên thực hiện các hoạt động giám sát điện tử và không gian.

Mặc dù trụ cột của hệ thống thu thập thông tin tình báo kỹ thuật số của Bắc Kinh vẫn nằm ở hơn 260 vệ tinh, nhưng khinh khí cầu có thể mang lại một số lợi thế vì chúng có thể bay lơ lửng trên một số khu vực và thu thập hình ảnh rõ ràng hơn.

Ngoài ra, các khinh cầu rất khó bị bắn hạ bởi các vũ khí tối tân như máy bay tiêm kích. Ông Chang Yan-ting, cựu Phó chỉ huy Lực lượng Không quân Đài Loan, cho biết việc bắn hạ khinh khí cầu có thể rất khó khăn và tốn kém. Hơn 30 năm trước, chính ông là một trong các phi công lái máy bay phản lực được cử đến để kiểm tra ba quả khinh khí cầu được cho là của Trung Quốc.

>> Căng thẳng Mỹ- Trung lại “nổi sóng”

Các phóng viên New York Times cho biết đã tiếp cận được các bằng chứng về nghiên cứu quân sự và hồ sơ bằng sáng chế của Trung Quốc liên quan đến tham vọng của Bắc Kinh với khinh khí cầu.

Theo điều tra, Đại học Công nghệ Quốc phòng Trung Quốc đã nghiên cứu các vật liệu, thiết kế và công cụ điều hướng mới để tối ưu hóa khinh khí cầu. Không chỉ áp dụng bằng sáng chế cho những đổi mới như “Phương pháp theo dõi đường bay ba chiều cho khí cầu không người lái”, Trung Quốc cũng cho thấy sự quan tâm đến lĩnh vực khinh khí cầu ở Mỹ, Pháp, hay Israel.

Khinh khí cầu – tưởng chừng đã lỗi thời – nhưng vô cùng hữu ích cho hoạt động do thám

Các nỗ lực này đang dần hé lộ việc Trung Quốc tìm cách phát triển các vật liệu và kỹ thuật mới để chế tạo khinh khí cầu bền hơn, dễ điều khiển hơn, khó bị phát hiện và theo dõi hơn.

Các nhà nghiên cứu về Trung Quốc cũng đã phỏng đoán khả năng Bắc Kinh sử dụng khinh khí cầu tầm cao để mang và phóng tên lửa từ rìa không gian, nơi chúng khó bị phát hiện hơn. Vào năm 2018, đài truyền hình Trung Quốc cho biết các nhà nghiên cứu đã thử nghiệm một nền tảng khinh khí cầu được cho có thể phóng vũ khí siêu thanh từ không trung.

Sự xuất hiện không đúng lúc của khinh khí cầu Trung Quốc trên không phận Mỹ ngay trước khi Ngoại trưởng Antony J. Blinken bay tới Bắc Kinh đã thổi bùng lên căng thẳng trong quan hệ hai nước.

Ông Su Tzu-yun, nhà phân tích tại Viện nghiên cứu Quốc phòng và An ninh Đài Loan, cho biết: “Đó là một thời điểm tồi”. Nguyên nhân theo ông này có thể là “vấn đề kiểm soát tốc độ”, mặc dù điều khiển hướng đi có thể tương đối dễ dàng.

Ông Bates Gill, Giám đốc Trung tâm Phân tích Trung Quốc thuộc Viện Chính sách Xã hội Châu Á, cho rằng một nguyên nhân nữa là khả năng liên lạc nội bộ yếu kém giữa quân đội Trung Quốc và chính quyền dân sự, hoặc thậm chí bên trong – giữa Quân đội và Lực lượng Hỗ trợ Chiến lược – có thể đã gây ra vấn đề.

[wpcc-script language=”javascript” src=”https://diendandoanhnghiep.vn/js/raty/jquery.raty.js”]

[wpcc-script]