>> Vấn đề hóc búa của ông Joe Biden trong quan hệ với Trung Quốc

Khinh khí cầu của Trung Quốc bay trên vùng biển Mỹ. Ảnh: Reuters

Máy bay chiến đấu của quân đội Mỹ đã bắn hạ một khinh khí cầu bị nghi là thiết bị gián điệp của Trung Quốc ở ngoài khơi bờ biển Nam Carolina hôm 4/2. Trung Quốc nhanh chóng lên tiếng phản đối mạnh mẽ việc Mỹ bắn hạ khinh khí cầu của nước này, cho rằng Washington đã phản ứng thái quá và vi phạm nghiêm trọng thông lệ quốc tế.

Giới quan sát nhận định, vụ lùm xùm khí cầu gián điệp trong những ngày qua không chỉ làm gián đoạn kế hoạch thăm Bắc Kinh của Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken mà còn đe dọa làm đảo lộn những nỗ lực của cả hai nước nhằm ổn định mối quan hệ ngày càng rạn nứt.

Theo ông Lyle Morris, cựu Giám đốc về Trung Quốc tại Bộ Quốc phòng Mỹ, cho hay: “Đây là một sốc khá lớn đối với lòng tin của công chúng trong quan hệ Mỹ – Trung. Hoạt động gián điệp của Trung Quốc chưa bao giờ là trọng tâm trong nhận thức của công chúng Mỹ”.

Trong khi đó, Tướng quân đội đã nghỉ hưu John Ferrari, một thành viên tại Viện Doanh nghiệp Hoa Kỳ nhận định, có rất nnhiều lý do để chính quyền Tổng thống Biden lo ngại về khinh khí cầu. Chuyên gia này chỉ ra, ngay cả khi khinh khí cầu không được trang bị vũ khí, nó vẫn gây rủi ro cho Hoa Kỳ.

“Bản thân chuyến bay có thể được sử dụng để kiểm tra khả năng của Mỹ trong việc phát hiện các mối đe dọa sắp tới và tìm ra lỗ hổng trong hệ thống cảnh báo phòng không của nước này. Nó cũng có thể cho phép Trung Quốc cảm nhận được sự phát xạ điện từ mà các vệ tinh ở độ cao lớn hơn không thể phát hiện được, chẳng hạn như tần số vô tuyến năng lượng thấp có thể giúp họ hiểu cách các hệ thống vũ khí khác nhau của Mỹ kết nối với nhau”.

Tuy nhiên, trên thực tế, các quan chức Hoa Kỳ cho biết những khinh khí cầu tương tự của Trung Quốc đã đi qua lãnh thổ của Mỹ trong thời gian ngắn ít nhất ba lần dưới thời chính quyền Trump và một lần dưới thời chính quyền Biden. Nhưng không có sự cố nào kéo dài trong khoảng thời gian này.

>> Mỹ đã “thất thế” kiềm chế Trung Quốc?

Tiêm kích bay cạnh khí cầu Trung Quốc ngoài khơi bờ biển Surfside Beach, Nam Carolina ngày 4/2. Ảnh: Reuters

Do đó, cả hai bên đều có những phản ứng thận trọng trước vụ việc. Trong một tuyên bố hôm 3/2, Bộ Ngoại giao Trung Quốc lấy làm tiếc trước việc khinh khí cầu Trung Quốc bay trên không phận Mỹ. Bắc Kinh coi đây là sự cố bất khả kháng, khẳng định đây là khinh khí cầu dân sự và mang mục đích nghiên cứu.

Nhà Trắng cũng có cách tiếp cận thận trọng. Thư ký báo chí Karine Jean-Pierre cho biết khinh khí cầu không gây ra mối đe dọa quân sự. Một phát ngôn viên của Lầu Năm Góc cũng cho biết quân đội Mỹ sẽ không cung cấp thông tin cập nhật thường xuyên về vị trí của thiết bị này.

Nhưng vụ việc này có thể làm dấy lên những phản ứng căng thẳng từ phía những người có quan điểm diều hâu với Trung Quốc trong nội bộ chính quyền Mỹ. Một số Nghị sĩ thuộc Đảng Cộng hòa đang kêu gọi đối đầu với Bắc Kinh về sự cố khinh khí cầu và cho rằng ông Biden đang mềm mỏng với Trung Quốc.

Ông Michael McCaul, Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Hạ viện thuộc đảng Cộng hòa, đã yêu cầu được biết lý do tại sao chính quyền không bắn hạ quả bóng bay, cáo buộc Tổng thống Mỹ cho phép nó gây ra “mối đe dọa an ninh quốc gia trực tiếp và liên tục đối với Mỹ”.

“Quốc hội Mỹ gần như chắc chắn sẽ tổ chức các phiên điều trần về phản ứng của chính quyền và đặt ra những câu hỏi quan trọng về tính hiệu quả của chính sách Trung Quốc dưới thời ông Biden”, ông Craig Singleton, thành viên cấp cao về Trung Quốc tại tổ chức Foundation for Defense of Democracies, nhận định.

Tuy nhiên, vẫn chưa rõ liệu Washington và Bắc Kinh có những toan tính gì xung quanh vấn đề này. Nhà quan sát hàng đầu về Trung Quốc Steve Tsang tại SOAS ở London đánh giá, triển vọng hạ nhiệt căng thẳng Mỹ- Trung sẽ phụ thuộc “vào cách các phương tiện truyền thông đưa tin về câu chuyện khinh khí cầu diễn ra như thế nào”. Về phần mình, Bắc Kinh có thể cố gắng xoa dịu căng thẳng nếu điều này khuyến khích Mỹ nới lỏng một số các biện pháp hạn chế đối với xuất khẩu chất bán dẫn và công nghệ, vốn đang gây tổn hại cho nền kinh tế Trung Quốc.

[wpcc-script language=”javascript” src=”https://diendandoanhnghiep.vn/js/raty/jquery.raty.js”]

[wpcc-script]

Mỹ dùng tên lửa bắn hạ khinh khí cầu bay lạc của Trung Quốc

>> Bất đồng Mỹ- Trung “phủ bóng” lên Thượng đỉnh G20

Sự xuất hiện của vật thể bay này tiếp tục làm gia tăng căng thẳng Mỹ- Trung, khiến Mỹ quan ngại hơn về hoạt động tình báo của Trung Quốc trên đất Mỹ, khiến chuyến thăm Trung Quốc của Ngoại trưởng Mỹ bị hủy vô thời hàn trước lịch trình chỉ vài ngày. Lâu nay, chính quyền Mỹ đã thường xuyên lo ngại việc Bắc Kinh tích cực sử dụng nhiều loại công cụ nhằm thu thập thông tin tình báo và dữ liệu của mình.

Mục tiêu do thám của vật thể bay này được quan chức Mỹ dự đoán có thể là một kho vũ khí có 150 tên lửa đạn đạo liên lục địa được trang bị vũ khí hạt nhân tại Căn cứ Không quân Malmstrom ở Montana.

Ngoại trưởng Mỹ A. Blinken gọi đây là “vi phạm chủ quyền của Mỹ”, trong khi một số thành viên Quốc hội Mỹ chỉ trích chính quyền Biden đã không bắn hạ nó sớm hơn. Chính phủ Trung Quốc đã bày tỏ sự “lấy làm tiếc” về đường bay của khinh khí cầu, nhưng phủ nhận việc vi phạm không phận của bất kỳ quốc gia nào và cáo buộc một số chính trị gia Mỹ thổi phồng vụ việc.

Trước khi xảy ra sự cố, chuyến thăm của Ngoại trưởng Mỹ rất được kỳ vọng bởi ông sẽ là quan chức cấp cao nhất của Mỹ đến thăm Trung Quốc trong hơn 4 năm qua. Nội dung trao đổi gồm rất nhiều vấn đề quan trọng, từ căng thẳng vấn đề Đài Loan, quan hệ Trung Quốc – Nga trong xung đột với Ukraine, hay các lệnh cấm trong lĩnh vực công nghệ của Trung Quốc.

>> Mỹ đã “thất thế” kiềm chế Trung Quốc?

Tuy nhiên, chuyến thăm của Ngoại trưởng Mỹ bị hủy bỏ được cho là bước khởi đầu căng thẳng tiếp tục leo thang giữa hai cường quốc, đặc biệt xung quanh vấn đề gián điệp. Lý giải cho quyết định này, Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết chuyến đi của ông Blinken sẽ không hiệu quả vì sự cố khinh khí cầu sẽ phủ bóng lên một chương trình nghị sự vốn đã nhiều vấn đề giữa 2 nước.

Ông Daniel Russel, cựu quan chức cấp cao của Bộ Ngoại giao Mỹ nhận định, “chúng ta có thể thấy mối quan hệ đang lại một lần nữa xấu đi”, tùy thuộc vào phản ứng của Trung Quốc.

Ngoại trưởng Mỹ hủy bỏ chuyến thăm Trung Quốc sau sự cố khinh khí cầu.

Mới giữa tuần qua, Bộ Tư pháp Mỹ (DOJ) đã xem xét các cáo buộc gián điệp kinh tế đối với TuSimple Holdings Inc., một công ty xe tải tự lái của Mỹ có quan hệ với Trung Quốc. Nội dung báo cáo bày tỏ lo ngại rằng hai nhà sáng lập và Giám đốc điều hành hiện tại của công ty có trụ sở tại San Diego này đã chuyển giao công nghệ cho một công ty khởi nghiệp Trung Quốc một cách “không phù hợp”.

Chính quyền Mỹ nhiều năm qua đã thực hiện các bước đi để ngăn chặn đà phát triển công nghệ của Trung Quốc trên các lĩnh vực, như mạng 5G, xe tự lái, chip xử lý thế hệ mới. Trung Quốc đã bị cáo buộc tham gia vào rất nhiều hoạt động gián điệp công nghệ cao, bao gồm xâm nhập vào cơ sở dữ liệu của chính phủ hay doanh nghiệp Mỹ để đánh cắp thông tin nhạy cảm.

Theo các quan chức và chuyên gia an ninh quốc tế, cả Mỹ và Trung Quốc vẫn sẽ theo đuổi một chính sách kiềm chế có chừng mực. Chính quyền Biden sẽ tiếp tục quan điểm cứng rắn với Bắc Kinh, một động thái có thể làm thất vọng nhiều đồng minh và các nước muốn Washington giảm bớt căng thẳng với Trung Quốc – một đối tác thương mại lớn của nhiều quốc gia.

Trong khi đó, ông Tập Cận Bình đang ở thế yếu hơn khi cần vực dậy một nền kinh tế bị tác động mạnh sau thời gian dài đóng cửa vì chính sách Zero-Covid. Sự cố khinh khí cầu sẽ khiến việc tiếp cận của Trung Quốc trở nên khó khăn hơn, bởi nó lại thổi bùng lên nghi ngại trong chính quyền Mỹ và đồng minh rằng Trung Quốc không hề chuyển hướng khỏi chính sách đối ngoại hung hăng hơn trong những năm gần đây.

[wpcc-script language=”javascript” src=”https://diendandoanhnghiep.vn/js/raty/jquery.raty.js”]

[wpcc-script]

Chủ tịch Tập Cận Bình rơi vào thế khó sau sự cố khinh khí cầu.

>> Cấm hoàn toàn TikTok, Mỹ đối mặt thách thức nào?

Vụ việc khinh khí cầu nghiêm trọng đến mức khiến Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken ngay lập tức hủy chuyến thăm Bắc Kinh. Nên nhớ rằng, nếu không có sự cố này, đây là chuyến thăm cấp cao nhất của một quan chức Mỹ đến Bắc Kinh sau 4 năm. Một loạt các vấn đề nóng hổi trong quan hệ hai nước đang chờ được giải đáp, bao gồm các rào cản và lệnh cấm công nghệ, chính sách cứng rắn của Trung Quốc tại Hồng Kông và Tân Cương, và vấn đề Đài Loan.

Đây cũng là thời điểm ông Tập Cận Bình muốn tập trung vào dàn xếp các căng thẳng trong nước và ông cũng muốn tránh một cuộc đối đầu ăn miếng trả miếng khác với chính quyền Biden. Sau khi đột ngột từ bỏ chính sách Zero Covid, nền kinh tế Trung Quốc đang trì trệ với điểm nhấn là cuộc khủng hoảng bất động sản dai dẳng. Ngành công nghệ – vốn là một trụ cột của nền kinh tế Trung Quốc – tiếp tục bị Mỹ siết chặt vòng vây bằng lệnh hạn chế mới, khiến khó khăn càng thêm chồng chất.

Ông Evan S. Medeiros, Giáo sư chính trị quốc tế tại Đại học Georgetown, cựu Cố vấn hàng đầu của Tổng thống Barack Obama về các vấn đề châu Á-Thái Bình Dương, cho biết: “Trung Quốc đang ở một vị thế địa chính trị rất khó khăn. Quốc gia này bị vướng vào vụ việc trong bối cảnh muốn cải thiện quan hệ với nhiều cường quốc, đặc biệt là Mỹ.”

Phản ứng của Bắc Kinh trước vụ việc cũng cho thấy các nhà lãnh đạo Trung Quốc cảm thấy bối rối. Ngay sau khi quả khinh khí cầu bị trúng tên lửa và rơi xuống vùng biển ngoài khơi Nam Carolina, Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã tuyên bố “bất bình và phản đối mạnh mẽ”, đồng thời tuyên bố đây là khinh khí cầu dân sự bị bay lệch hướng. Tuy nhiên, chẳng mấy ai tin vào lời giải thích này của Bắc Kinh.

Ông Xie Feng, Thứ trưởng Ngoại giao Trung Quốc, nói rằng Mỹ đã bóp méo sự thật về khinh khí cầu và làm hỏng nỗ lực ổn định quan hệ giữa 2 nước. Bộ Quốc phòng Trung Quốc gọi vụ bắn hạ khinh khí cầu là một “phản ứng thái quá”. Nhưng việc một vật thể lạ xâm phạm vào không phận chủ quyền của nước khác rõ ràng là một động thái nguy hiểm, và Mỹ hoàn toàn có lý để làm điều đó.

>> Căng thẳng Mỹ- Trung lại “nổi sóng”

Ông Oriana Skylar Mastro, một thành viên tại Viện Nghiên cứu Quốc tế Freeman Spogli tại Đại học Stanford, nhận xét: “Sẽ là một động thái chiến lược rất kém cỏi của Trung Quốc nếu quốc gia này thực sự làm lớn chuyện này. Họ càng cố làm căng thì càng làm nghiêm trọng câu chuyện.”

Vụ khinh khí cầu hứa hẹn sẽ làm gia tăng nghi ngờ lẫn nhau giữa 2 nước xung quanh vấn đề gián điệp

Mặc dù vẫn đe dọa có hành động trả đũa, nhưng Trung Quốc cũng ám chỉ rằng họ không muốn kéo dài tranh cãi. Trung Quốc cáo buộc Mỹ vi phạm các quy tắc quốc tế khi bắn hạ khinh khí cầu, nhưng không đề cập cụ thể quy tắc nào. Ngoài ra, Bắc Kinh cũng nói rằng họ sẽ “bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của doanh nghiệp liên quan” đến khinh khí cầu. Điều này giống như hàm ý rằng chính phủ Trung Quốc không liên quan đến vụ việc.

Ông Julian Ku, Giáo sư luật tại Đại học Hofstra, nhận định: “Trung Quốc cần chọn lọc từ ngữ để bảo vệ quyền lợi của chính mình trong trường hợp Mỹ bắt đầu gửi khinh khí cầu hoặc máy bay không người lái vào Trung Quốc. Nếu quá cứng rắn, nó sẽ phản tác dụng nếu Trung Quốc có các lập luận pháp lý tương tự trong tương lai”.

Ông Zhu Feng, Giáo sư quan hệ quốc tế tại Đại học Nam Kinh, cho biết việc Ngoại trưởng Mỹ Blinken đã gọi điện cho Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị về việc hủy chuyến thăm Bắc Kinh đã cho thấy cả hai bên đều muốn tiếp tục liên lạc.

Tuy nhiên, ngay cả khi cuộc khủng hoảng khinh khí cầu lắng xuống nhanh chóng, thì nó cũng cho thấy mức độ tin tưởng giữa 2 nước đã giảm xuống thấp như thế nào sau khi hai nước làm tan băng quan hệ vào những năm 1970. Vụ việc này có thể làm quan ngại vấn đề gián điệp.

[wpcc-script language=”javascript” src=”https://diendandoanhnghiep.vn/js/raty/jquery.raty.js”]

[wpcc-script]

Vụ khinh khí cầu làm gia tăng căng thẳng Mỹ- Trung Quốc

>> Trung Quốc bị dồn vào thế khó sau vụ khinh khí cầu

Khinh khí cầu Trung Quốc không phải là một vấn đề mới. Khoảng 2 năm trước, các cư dân Đài Loan đã phát hiện và chụp ảnh được những quả khí cầu màu trắng bí ẩn trên bầu trời, nhưng ít ai quan tâm đến chúng.

Mọi chuyện chỉ rõ ràng hơn sau vụ Mỹ bắn rơi khinh khí cầu của Trung Quốc diễn ra mới đây. Giới chuyên gia cho rằng các khinh khí cầu do thám có thể là một nhánh mới thuộc Lực lượng hỗ trợ chiến lược Trung Quốc, chuyên thực hiện các hoạt động giám sát điện tử và không gian.

Mặc dù trụ cột của hệ thống thu thập thông tin tình báo kỹ thuật số của Bắc Kinh vẫn nằm ở hơn 260 vệ tinh, nhưng khinh khí cầu có thể mang lại một số lợi thế vì chúng có thể bay lơ lửng trên một số khu vực và thu thập hình ảnh rõ ràng hơn.

Ngoài ra, các khinh cầu rất khó bị bắn hạ bởi các vũ khí tối tân như máy bay tiêm kích. Ông Chang Yan-ting, cựu Phó chỉ huy Lực lượng Không quân Đài Loan, cho biết việc bắn hạ khinh khí cầu có thể rất khó khăn và tốn kém. Hơn 30 năm trước, chính ông là một trong các phi công lái máy bay phản lực được cử đến để kiểm tra ba quả khinh khí cầu được cho là của Trung Quốc.

>> Căng thẳng Mỹ- Trung lại “nổi sóng”

Các phóng viên New York Times cho biết đã tiếp cận được các bằng chứng về nghiên cứu quân sự và hồ sơ bằng sáng chế của Trung Quốc liên quan đến tham vọng của Bắc Kinh với khinh khí cầu.

Theo điều tra, Đại học Công nghệ Quốc phòng Trung Quốc đã nghiên cứu các vật liệu, thiết kế và công cụ điều hướng mới để tối ưu hóa khinh khí cầu. Không chỉ áp dụng bằng sáng chế cho những đổi mới như “Phương pháp theo dõi đường bay ba chiều cho khí cầu không người lái”, Trung Quốc cũng cho thấy sự quan tâm đến lĩnh vực khinh khí cầu ở Mỹ, Pháp, hay Israel.

Khinh khí cầu – tưởng chừng đã lỗi thời – nhưng vô cùng hữu ích cho hoạt động do thám

Các nỗ lực này đang dần hé lộ việc Trung Quốc tìm cách phát triển các vật liệu và kỹ thuật mới để chế tạo khinh khí cầu bền hơn, dễ điều khiển hơn, khó bị phát hiện và theo dõi hơn.

Các nhà nghiên cứu về Trung Quốc cũng đã phỏng đoán khả năng Bắc Kinh sử dụng khinh khí cầu tầm cao để mang và phóng tên lửa từ rìa không gian, nơi chúng khó bị phát hiện hơn. Vào năm 2018, đài truyền hình Trung Quốc cho biết các nhà nghiên cứu đã thử nghiệm một nền tảng khinh khí cầu được cho có thể phóng vũ khí siêu thanh từ không trung.

Sự xuất hiện không đúng lúc của khinh khí cầu Trung Quốc trên không phận Mỹ ngay trước khi Ngoại trưởng Antony J. Blinken bay tới Bắc Kinh đã thổi bùng lên căng thẳng trong quan hệ hai nước.

Ông Su Tzu-yun, nhà phân tích tại Viện nghiên cứu Quốc phòng và An ninh Đài Loan, cho biết: “Đó là một thời điểm tồi”. Nguyên nhân theo ông này có thể là “vấn đề kiểm soát tốc độ”, mặc dù điều khiển hướng đi có thể tương đối dễ dàng.

Ông Bates Gill, Giám đốc Trung tâm Phân tích Trung Quốc thuộc Viện Chính sách Xã hội Châu Á, cho rằng một nguyên nhân nữa là khả năng liên lạc nội bộ yếu kém giữa quân đội Trung Quốc và chính quyền dân sự, hoặc thậm chí bên trong – giữa Quân đội và Lực lượng Hỗ trợ Chiến lược – có thể đã gây ra vấn đề.

[wpcc-script language=”javascript” src=”https://diendandoanhnghiep.vn/js/raty/jquery.raty.js”]

[wpcc-script]