TP.HCM đang tích cực triển khai kế hoạch phát triển mạng lưới đường sắt đô thị theo Nghị quyết 188 của Quốc hội, với mục tiêu xây dựng một hệ thống giao thông hiện đại và hiệu quả. Phó Chủ tịch UBND TP.HCM Bùi Xuân Cường vừa có thông báo kết luận về việc triển khai các nội dung phát triển đường sắt đô thị tại TP.HCM.

Theo đó, Sở Xây dựng được giao chủ trì, phối hợp với các đơn vị liên quan để rà soát tổng thể quy hoạch mạng lưới đường sắt đô thị theo mô hình và tầm nhìn mới. Điều này nhằm đảm bảo sự phù hợp với việc mở rộng địa giới hành chính và tối ưu hóa hệ thống giao thông đô thị. Trên cơ sở đó, Sở Xây dựng sẽ tham mưu UBND TP kế hoạch triển khai trong tháng 7-2025.

Đồng thời, Sở Xây dựng cũng được yêu cầu phối hợp với Sở Tư pháp để hoàn thiện hồ sơ, tham mưu UBND TP trình HĐND TP ban hành nghị quyết quy định cụ thể về việc lập, thẩm định, phê duyệt, điều chỉnh phương án tuyến, vị trí công trình đường sắt đô thị. Việc này nhằm tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho việc triển khai các dự án đường sắt đô thị tại TP.HCM.

Về nguồn vốn, UBND TP giao Sở Tài chính chủ trì, phối hợp với các đơn vị liên quan xây dựng đề án huy động và bố trí vốn đầu tư. Mục tiêu là bảo đảm tiến độ triển khai các tuyến đường sắt đô thị theo phụ lục của Nghị quyết 188. Hiện nay, TP.HCM đang tập trung triển khai các dự án PPP trọng điểm, quy mô lớn, đặc biệt trong lĩnh vực đường sắt đô thị để trình cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định.

Các tuyến đường sắt đô thị đang triển khai đầu tư tại TP.HCM gồm có tuyến Metro số 1 (Bến Thành – Suối Tiên), tuyến Metro số 2 (Bến Thành – Tham Lương), tuyến đường sắt kết nối giữa sân bay Tân Sơn Nhất – sân bay Long Thành (Thủ Thiêm – Long Thành) và tuyến đường sắt nối trung tâm TP.HCM với Cần Giờ.

Theo quy hoạch, mạng lưới đường sắt đô thị TP.HCM có chiều dài khoảng 1.012km. Thành phố đang đẩy nhanh các thủ tục để đầu tư vào các tuyến đường sắt đô thị, phấn đấu hoàn thành vào năm 2035. Đây là một phần quan trọng trong kế hoạch phát triển giao thông đô thị bền vững và hiện đại tại TP.HCM.

Phó Chủ tịch UBND TP.HCM Bùi Xuân Cường đã yêu cầu Sở Tài chính khẩn trương đôn đốc nhà đầu tư hoàn thiện hồ sơ đề xuất đầu tư dự án tuyến đường sắt đô thị tốc độ cao nối trung tâm TP.HCM với Cần Giờ theo quy định. Đồng thời, chủ trì, phối hợp với Sở Xây dựng và các đơn vị liên quan rà soát quy định pháp luật có liên quan trong lĩnh vực đường sắt, tham mưu, đề xuất về quy trình, thủ tục đầu tư đối với các dự án đường sắt đô thị do nhà đầu tư đề xuất (không sử dụng vốn ngân sách); báo cáo UBND TP.HCM trong tháng 7-2025.

Trước đó, vào ngày 2-6, Sở Tài chính đã tổ chức buổi làm việc với Sở Xây dựng, Sở Nông nghiệp và Môi trường… cùng Tập đoàn Vingroup và Công ty cổ phần Đầu tư và Phát triển đường sắt cao tốc VinSpeed về đề xuất đầu tư tuyến đường sắt đô thị tốc độ cao kết nối trung tâm TP.HCM với Cần Giờ. Thông qua cuộc họp, sau khi nghe ý kiến của các sở ngành, nhà đầu tư đề xuất thực hiện đầu tư dự án bằng nguồn vốn trực tiếp theo quy định pháp luật về đầu tư. Do đó, Sở Tài chính đã đề nghị nhà đầu tư hoàn thiện hồ sơ đề xuất đầu tư dự án và nộp tại Sở Tài chính để có cơ sở xem xét, thẩm định theo quy định.

Theo Sở Tài chính, hiện nay nhà đầu tư đang hoàn thiện hồ sơ đề xuất đầu tư dự án. Sau khi nhận được hồ sơ, Sở Tài chính sẽ tổ chức thẩm định dự án đầu tư. Theo quy hoạch, tuyến đường sắt đô thị kết nối trung tâm đi Cần Giờ (tuyến số 12) có chiều dài 48,7km. Điểm đầu tại đường Nguyễn Văn Linh (đoạn giữa nút giao với đường Nguyễn Thị Thập và đường Lý Phục Man), và điểm cuối tại khu đất 39ha tiếp giáp dự án Khu đô thị du lịch lấn biển Cần Giờ.

Hiện nay, nhà đầu tư đang tổ chức khảo sát, lập hồ sơ đề xuất dự án theo chủ trương của thành phố. Vừa qua, Quốc hội thông qua Luật Đường sắt 2025 bổ sung thêm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để đầu tư phát triển đường sắt, đường sắt đô thị. Trong đó đặc biệt quan tâm đến thu hút khối doanh nghiệp tư nhân tham gia đầu tư đường sắt, bao gồm cả đường sắt đô thị. Như vậy, cùng với các dự án đường sắt và đường sắt đô thị khác tại TP.HCM đang triển khai, tuyến đường sắt đô thị tốc độ cao kết nối trung tâm với Cần Giờ sẽ được áp dụng ngay các cơ chế đặc thù để đẩy nhanh tiến độ dự án.

Công ty cổ phần Đầu tư và Phát triển đường sắt cao tốc VinSpeed cho biết đang quyết liệt và đẩy mạnh việc tuyển dụng nhân sự để triển khai dự án đường sắt cao tốc TP.HCM – Cần Giờ và Hà Nội – Quảng Ninh. Với dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam, công ty đang chờ quyết định phê duyệt chủ đầu tư từ phía Chính phủ. Theo đó, Công ty VinSpeed đang tuyển dụng các vị trí, gồm kỹ sư BIM cao cấp; BIM Manager/trưởng phòng BIM; Technology transfer specialist/chuyên viên cao cấp (chuyển giao công nghệ); technology manager/trưởng phòng công nghệ – railway; kỹ sư xây dựng cao cấp – công trình hầm/cầu; kỹ sư xây dựng cao cấp – railway; kỹ sư cơ điện – hệ thống thông tin tín hiệu đường sắt; Technical manager/trưởng phòng kỹ thuật – railway… VinSpeed hy vọng sẽ tiếp tục nhận được sự ủng hộ và hợp tác từ các đối tác trong thời gian tới.

Về tiến độ dự án, đại diện VinSpeed cho biết đang tích cực làm việc với các bên liên quan để hoàn thiện hồ sơ đề xuất đầu tư dự án. Dự kiến, dự án sẽ được triển khai trong thời gian tới nếu các thủ tục pháp lý được hoàn thiện và phê duyệt. Tuy nhiên, đại diện VinSpeed cũng cho biết sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức và khó khăn trong quá trình triển khai dự án, đặc biệt là về mặt pháp lý và tài chính.

Trước những thách thức và khó khăn đó, VinSpeed đang nỗ lực làm việc với các cơ quan chức năng và các bên liên quan để tìm kiếm giải pháp và đảm bảo tiến độ dự án. Đồng thời, công ty cũng đang tích cực chuẩn bị nguồn lực và nhân sự cần thiết để triển khai dự án một khi được phê duyệt.

Sáng 16/6, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh trình bày trước Quốc hội tờ trình bổ sung dự án Luật Đường sắt sửa đổi. Dự án luật này được kỳ vọng sẽ tạo ra một hành lang pháp lý đột phá, khuyến khích sự tham gia của doanh nghiệp tư nhân trong lĩnh vực đường sắt.

Đột phá trong chính sách phát triển đường sắt

Dự thảo luật đã được bổ sung các cơ chế, chính sách đặc thù để đầu tư phát triển hệ thống đường sắt. Điều này không chỉ đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án mà còn khuyến khích doanh nghiệp tư nhân tham gia vào hoạt động kinh doanh đường sắt.

Theo tờ trình của Chính phủ, dự thảo luật đã luật hóa 23 cơ chế, chính sách đặc thù nhằm đẩy mạnh phân cấp, phân quyền và khuyến khích doanh nghiệp tư nhân tham gia.

Các chính sách đặc thù bao gồm ưu đãi tín dụng cho tổ chức hoạt động kinh doanh đường sắt tại địa bàn khó khăn, ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp cho doanh nghiệp đầu tư phát triển công nghiệp đường sắt.

Ngoài ra, dự thảo luật còn miễn thuế nhập khẩu đối với hàng hóa phục vụ dự án mà trong nước chưa sản xuất được. Điều này giúp giảm chi phí và thúc đẩy tiến độ dự án.

Dự thảo luật dành riêng một chương quy định về đầu tư xây dựng đường sắt, bao gồm các chính sách về điều chỉnh quy hoạch, huy động nguồn lực, trình tự thủ tục đầu tư, và quản lý hợp đồng.

Thách thức và giải pháp

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy cho biết, Ủy ban thống nhất đề nghị thông qua dự án luật tại Kỳ họp thứ 9. Tuy nhiên, cần hoàn thiện các cơ chế, chính sách đặc thù để đảm bảo tính đồng bộ và hiệu quả.

Ủy ban đề nghị cần rà soát, bổ sung quy định giới hạn cơ chế, chỉ áp dụng khi chứng minh hiệu quả vượt trội và có cơ chế giám sát chặt chẽ để ngăn ngừa rủi ro.

Ngoài ra, việc quy định hiệu lực sớm của luật cần được cân nhắc kỹ lưỡng để đảm bảo khả thi và tránh chồng chéo trong áp dụng pháp luật.