Mối quan hệ đồng minh giữa Mỹ và Nhật Bản hiện đang đứng trước những thách thức lớn chưa từng có. Chính sách của Washington cùng với sự quyết đoán ngày càng tăng của Bắc Kinh đã tạo ra áp lực đáng kể lên Tokyo. Gần đây, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã thông báo áp thuế 25% lên tất cả hàng hóa Nhật Bản xuất khẩu sang Mỹ từ ngày 1 tháng 8 tới. Quyết định này đã gây ra phản ứng mạnh mẽ tại Tokyo.
Itsunori Onodera, thành viên cấp cao của Đảng Dân chủ Tự do (LDP) cầm quyền, đã thẳng thắn tuyên bố rằng nội dung của lá thư là ‘hoàn toàn không thể chấp nhận được’ và bày tỏ sự ‘vô cùng phẫn nộ’. Không chỉ dừng lại ở thương mại, Nhật Bản còn phải đối mặt với sự quyết đoán quân sự ngày càng tăng của Trung Quốc. Trung Quốc đã điều động hai tàu sân bay mới đến Tây Thái Bình Dương, đi qua vùng đặc quyền kinh tế của Nhật Bản và lần đầu tiên vượt qua ‘chuỗi đảo thứ hai’ – tuyến phòng thủ quan trọng nối Nhật Bản với đảo Guam của Mỹ.
Nhật Bản đã chính thức lên tiếng phản đối và cho phép quân đội bắn hạ thiết bị bay không người lái của Trung Quốc nếu xâm phạm không phận. Mặt khác, Mỹ cũng yêu cầu Nhật Bản tăng chi tiêu quốc phòng lên 3,5% GDP, thậm chí sau đó là 5%, trong khi Nhật Bản hiện chỉ chi khoảng 1,6%. Yêu cầu này đã gây báo động ở Tokyo và được xem là khó có thể biến mất.
Trong bối cảnh đó, Nhật Bản đang nỗ lực xây dựng quan hệ với các nước bạn bè như Australia, Ấn Độ, Philippines và Hàn Quốc, đồng thời tăng cường đầu tư vào công nghệ mới nổi, khả năng phục hồi mạng và an ninh vũ trụ. Thủ tướng Nhật Bản Shigeru Ishiba đang đối mặt với cuộc bầu cử thượng viện vào ngày 20 tháng 7 trong bối cảnh sự không hài lòng của người dân về lạm phát và thất nghiệp gia tăng.
Các cuộc thăm dò dự đoán đảng LDP của ông sẽ mất thế đa số tại Thượng viện, có thể đẩy nước này vào một cuộc khủng hoảng điều hành kéo dài. Nhật Bản hiện đang trải qua một giai đoạn đầy thách thức, không chỉ về mặt kinh tế và quân sự mà còn về quan hệ quốc tế. Tokyo cần phải điều chỉnh chiến lược của mình để đối phó với những thay đổi trong cục diện quốc tế cũng như giải quyết các vấn đề nội bộ.
Việc tăng cường hợp tác với các quốc gia cùng chí hướng và đầu tư vào các công nghệ then chốt sẽ là chìa khóa giúp Nhật Bản duy trì vị thế của mình trong khu vực. Bên cạnh đó, Tokyo cũng cần phải duy trì đối thoại cởi mở với Washington để giải quyết các vấn đề thương mại và quốc phòng. Mối quan hệ giữa Mỹ và Nhật Bản vẫn là một yếu tố quan trọng trong đảm bảo hòa bình và ổn định ở khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương.
Giữa những thách thức này, Nhật Bản đang tập trung vào việc củng cố khả năng phòng thủ và tăng cường quan hệ với các đối tác chiến lược. Một số chuyên gia cho rằng, sự chuyển đổi trong chính sách quốc phòng và chiến lược đối ngoại của Nhật Bản có thể định hình lại vai trò của nước này trên trường quốc tế trong những năm tới.