Thời gian gần đây, nhiều vụ việc ‘bắt cóc online’ tinh vi đã xảy ra, đặt ra nhiều câu hỏi về mức độ kết nối trong gia đình và những hiểm họa tiềm ẩn từ thế giới ảo. Những kẻ lừa đảo thường giả danh công an hoặc các cơ quan chức năng để gạt và yêu cầu nạn nhân dàn dựng kịch bản bắt cóc, tống tiền. Thế giới mạng, vốn được xem là không gian học tập, kết nối và giải trí, đang dần trở thành ‘vùng xám’ chứa nhiều rủi ro không thể lường trước, đặc biệt với lứa tuổi trẻ vị thành niên.
Theo Báo cáo của Văn phòng Tổng Y sĩ Hoa Kỳ, trong năm 2023, có đến 95% thanh thiếu niên Mỹ từ 13-17 tuổi sử dụng mạng xã hội, và hơn một phần ba trong số họ sử dụng gần như liên tục. Tổ chức Common Sense Media của Mỹ cũng đưa ra số liệu vào năm 2025, khoảng 70% thanh thiếu niên Mỹ đã từng sử dụng AI (trí tuệ nhân tạo) để ‘trút bầu tâm sự’. Và hơn 30% trong số họ nói rằng họ chia sẻ nhữngเรื่อง nghiêm túc với AI còn hơn với người thật. Tại Việt Nam, báo cáo của UNICEF – Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc – năm 2022 chỉ ra rằng 82% trẻ từ 12-13 tuổi và 93% trẻ từ 14-15 tuổi sử dụng Internet hàng ngày. Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội cũng cảnh báo rằng thanh thiếu niên Việt Nam hiện đang sử dụng mạng xã hội trung bình 5-7 giờ mỗi ngày.
Chuyên gia giáo dục, Phó Viện trưởng Viện Học tập suốt đời Tống Liên Anh chia sẻ rằng sự đứt gãy trong kết nối gia đình trong thời đại mạng bùng nổ như hiện nay không còn là chuyện hiếm gặp. Về vấn đề giáo dục trong gia đình, chuyên gia Tống Liên Anh đưa ra lời khuyên: ‘Đôi khi, một bữa cơm không có điện thoại, một buổi tối đi bộ cùng nhau, hay chỉ là cùng con xem lại một bộ phim cũ cũng đủ tạo nên sự kết nối. Tôi thường khuyên phụ huynh hãy học cách hỏi con về cảm xúc chứ đừng chỉ hỏi về điểm số hay thành tích. Một câu hỏi như ‘Hôm nay con có vui không?’, ‘Có điều gì làm con mệt không?’ tưởng đơn giản, nhưng lại có thể mở ra cánh cửa để cha mẹ bước vào thế giới tâm tư đầy bí mật và xáo trộn của trẻ một cách rất tự nhiên.’
Chuyên gia giáo dục Tống Liên Anh cũng cho rằng thế giới mạng xã hội đang có sức hút lớn với trẻ. Trẻ sẵn sàng chia sẻ suy nghĩ với một người lạ trên mạng, chứ không phải bố mẹ. Mạng xã hội có nguy cơ tạo ra khoảng trống lớn giữa bố mẹ và con cái, đồng thời tạo ra chuỗi đứt gãy trong các mối quan hệ trong gia đình, khi các thành viên đều muốn dùng điện thoại, lướt mạng hơn là cùng nhau chuyện trò.
Trước những rủi ro và thách thức từ thế giới mạng, việc tăng cường kết nối trong gia đình và giáo dục kỹ năng sử dụng mạng an toàn cho trẻ trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Để giảm thiểu những rủi ro, cha mẹ và các thành viên trong gia đình cần dành nhiều thời gian hơn để trò chuyện, chia sẻ và quan tâm đến đời sống tinh thần của con cái. Bên cạnh đó, cần có những biện pháp giáo dục và canh báo kịp thời về những mối nguy hại của mạng xã hội đối với lứa tuổi trẻ vị thành niên.
Tổng Liên Anh cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc cha mẹ gương mẫu trong việc sử dụng mạng xã hội và thiết lập các quy tắc ứng xử trực tuyến cho con cái. Đồng thời, các cơ quan chức năng và nhà trường cần phối hợp chặt chẽ trong việc giám sát, hỗ trợ và hướng dẫn trẻ sử dụng mạng xã hội một cách an toàn và lành mạnh.